Anonim Şirketlerde Ortakların Sorumluluğu Nedir?

Anonim şirketlerde ortakların sorumluluğunda tek borç ilkesi geçerlidir. Tek borç ilkesi, TTK m.480/f.1’de şu şekilde açıklanmıştır; “Kanunda öngörülen istisnalar dışında, esas sözleşmeyle pay sahibine, pay bedelini veya payın itibarî değerini aşan primi ifa dışında borç yükletilemez.” Söz konusu hüküm; anonim şirket ortaklarım sorumluluğun, TTK’da öngörülen istisnalar dışında, sadece esas sermaye koyma borcu olduğunu ortaya koymaktadır. Bu makalemizde söz konusu istisnalara ve genel olarak sorumluluk durumlarına değinilecektir.

Anonim Şirketlerde Ortakların Sınırlı Sorumluluğu

Anonim şirket, bir sermaye şirketi olup, şirketin borçlarından dolayı sadece şirketin sorumluğu olduğudur. Anonim şirket ortaklarının sorumluluğu sadece şirkete taahhüt ettiği sermayenin ödenmesidir. Anonim şirketlerde ortaklarının sınırlı sorumluluğu, esas sermayenin korunması ilkesini beraberinde getirmiştir.

Anonim Şirketlerde Ortakların Finansal Yükümlülükleri

Anonim Şirketlerde Sermaye Taahhüdünün Yerine Getirilmesi

Anonim şirketlerde ortakların asıl sorumluluğu taahhüt etmiş oldukları sermayenin ödenmesidir. TTK m.127 uyarınca anonim şirket sermayeleri nelerdir dediğimizde;

• Para, kıymetli evrak veya sermaye şirketine ait pay,
• Fikri mülkiyet hakları,
• Taşınır veya taşınmaz mallar,
• Alacak hakları,
• Devredilebilen ve nakit değeri olan her türlü hak ve değerler olabilmektedir.

Anonim Şirket Sermayesi Ne Zaman Ödenir?

Anonim şirket en az kuruluş sermayesi, 24/11/2023 tarihli ve 7887 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı ile arttırılmıştır. Şu an bir anonim şirket en az 250.000,00 TL ile kurulmaktadır. Kayıtlı sermaye sistemine tabi anonim şirketler ise, en az 500.000,00 TL sermayeyle kurulmaktadır.

Ortaklar tarafından taahhüt edilen sermaye tutarı, kuruluş esnasında veya sermaye arttırılım yeni bir ortak dahil edildiğinde, en az %25’ni ödemek zorundadır. Geri kalan tutar 24 ay içerisinde ödenebilmektedir. Ancak, esas sözleşmede 24 aydan daha kısa bir süre öngörülmesi mümkündür.

Sermaye Taahhüdünün Yerine Getirilmezse Ne Olur?

Sermaye taahhüt borcu ortaklardan anonim şirket yönetim kurulu tarafından talep edilmektedir. Ortakların sermaye taahhüdünün yerine getirilmemesi halinde, TTK m.481 uyarınca, ilan yoluyla istenilmektedir. Söz konusu ilanda; sermaye koyma borcu tutarı, ödeme tarihi ve ödemenin nasıl ve nereye yapılacağı yazılmaktadır.

Sermaye taahhüdünün yerine getirilmemesi durumunda pay sahibi, ihtara gerek kalmaksızın temerrüt faizi ödemek zorundadır. Esas sözleşmede temerrüt faizine ek olarak cezai şart belirlenme durumu vardır. Ayrıca yönetim kurulu;

• Pay sahibinin taahhüdünden veya kısmi ödemelerinden doğan haklarından yoksun bırakmaya,
• Ödenmeyen payları satıp yerine başka ortak almaya,
• Verilen pay senetlerini iptal etmeye yetkilidir.

Sermaye taahhüdün yerine getirilmemesi halinde pay sahibinin ıskat edilmesi de mümkündür. İlk nu önce pay sahibinin apel edilmesi gerekmektedir. Apel edilme, sermaye koyma borcu ödemeye çağırmaktadır. Çağrıya rağmen sermaye taahhüdünü ödemeyen pay sahibinin ıskat edilme ihtimali mevcuttur.

Anonim Şirket Ortaklarının İkinci Dereceden Sorumluluğu

Anonim şirket ortaklarının ikinci dereceden sorumluluğu TTK m.480/4 hükmünde düzenlenmiştir. Söz konusu hüküm uyarınca ikincil dereceden sorumluluk;

• Pay devirlerinin şirketin onayına bağlı olduğu hallerde (Konu hakkında “Anonim Şirketlerde Hisse Devri” adlı makalemizi inceleyebilirsiniz),
• Konusu para olmayan bir sorumluluk olmalı,
• Esas sözleşmeye konulacak bir hükümle belirlenmiş olmalı,
• Belirli sürede tekrarlanmalıdır.

Anonim şirket ortaklarının ikinci dereceden sorumluluğunun ne olduğu ve kapsamı pay senedi veya ilmühaberlerin arkasına yazılması mümkündür.

Anonim Şirket Ortaklarının Hukuki Sorumlulukları

Anonim şirket ortakların hukuki sorumlulukları TTK m. 553/1 hükmünde; “Kurucular, yönetim kurulu üyeleri, yöneticiler ve tasfiye memurları, kanundan ve esas sözleşmeden doğan yükümlülüklerini kusurlarıyla ihlal ettikleri takdirde, (…)71 hem şirkete hem pay sahiplerine hem de şirket alacaklılarına karşı verdikleri zarardan sorumludurlar.” Şeklinde düzenlemiştir. Hükümden de anlaşılacağı üzere anonim şirketlerde hukuki sorumluluk;

• Kurucu ortakları,
• Yönetim Kurulu,
• Yöneticiler ve
• Tasfiye memurlarına aittir.

Anonim şirket kuruluşundan sonra ortak sıfatıyla şirkete dahil olan paydaşların herhangi bir hukuki sorumluluğu yoktur. Ancak, TTK kapsamında düzenlenen özel sorumluluk hallerin varlığı halinde anonim şirket ortaklarının sorumluluğu söz konusu olabilmektedir. Aşağıda söz konusu özel sorumluluk hallerine değinilecektir.

Sermaye Hakkında Yanlış Beyanlar Ve Ödeme Yetersizliğinin Bilinmesi

TTK m.550 hükmünde, sermaye taahhüdünde bulunan ortakların ödeme yetersizliği bilinmesi veya ödenmemiş sermayenin ödenmiş gibi gösterilmesi halinde hukuki sorumluluk öngörülmüştür. Anonim şirket yetkilileri, kusurlu olmak şartıyla, ödenmemiş sermayeyi ödenmiş gibi gösterilmesi halinde, ödenmemiş sermayeden sorumlu olmaktadır. Anonim şirket ortakların sorumluluğu ise, ödeme yetersizliğini bilmesine rağmen, sermaye taahhüdünde olumlu oy kullanan ortakların doğan zarardan sorumlu olmaktadır.

Belge ve Beyanların Kanuna Aykırı Olması

Anonim şirket ortakları bazı hukuki işlemlerde düzenlenen belgelerin gerçeğe aykırı olması veya gerçeğin saklanmasından veya başkaca kanuna aykırı hareketlerden hukuki sorumluluğu doğmaktadır. Söz konusu hukuki işlemlere örnek olarak TTK m.549 hükmünde;

• Şirket kuruluş,
• Sermaye arttırım veya azaltım,
• Birleşme, bölünme, tür değiştirme,
• Menkul kıymet çıkarma gibi işlemler sayılmıştır.

Sermayenin Değer Biçiminde Yolsuzluk

Anonim şirkete sermaye olarak; bir taşınmaz, işletme gibi varlıkların taahhüt edilmesi istenilmesi halinde bilirkişiler tarafından değerinin belirlenmesi gerekmektedir. TTK m.551 uyarınca, söz konusu varlıkların değer biçiminde emsallerin yukarısında fiyat belirleyenlerin hukuki sorumluluğu doğmakta ve şirketin zararını gidermekle yükümlüdür.

Sermayenin Korunması İlkesine Aykırılık

Anonim şirket ortaklarının sorumluluğunu doğuran hallerden biri sermayenin iadesi yasağıdır. Sermaye şirketlerinde ortakların taahhüt ettikleri sermaye değerine karşılık faiz talep etmeleri yasaklanmıştır. Söz konusu yasağın amacı sermayenin korunmasıdır. . Ancak, pay sahiplerine yapılacak faiz ödemesi sermayede azaltma meydana getirmesi durumunda pay sahipleri, şirketin zararını karşılamakla yükümlüdür.

Bir başka sorumluluk doğuran hal ise, TTK m.358 hükmü uyarınca, pay sahiplerinin şirkete borçlanma yasağıdır. pay sahibine verilecek olan borun tahsil kabiliyeti olmadığını bilerek ortaklık tarafından borç verilmesi veya verilen borç miktarına, piyasa koşullarına nazaran çok daha düşük faiz işetilmesi sorumluluk meydana getirmektedir.

Anonim Şirket Kurucu Ortakların Hukuki Sorumlulukları

Anonim şirket tek kişi veya birçok ortakla kurulabilmektedir. Anonim şirket kuruluş masrafları kurucu ortaklar tarafından karşılanmaktadır. (Anonim şirket kuruluş aşamaları için “Anonim Şirket Nasıl Kurulur”  adlı makalemizi inceleyebilirsiniz).

Anonim şirket kurulurken; kira sözleşmesi, noter masrafları, TSG ilanları gibi masraflar olmaktadır. Bu masraflar başlangıçta kurucu ortaklar tarafından karşılanmaktadır. Şirket TSG’ye tecsil edildikten 3 ay sonra, şirketin masrafları kabul etmesi takdirde, kuruculara masraflar iade edilmektedir. Ancak, şirket nezdinde masraflar kabul edilmediği takdirde, söz konusu masraflar kurucuların üzerinde kalmaktadır.

Anonim Şirket Ortaklarının Borçlardan Sorumluluğu

Anonim şirket ortaklıklarının tek borç ilkesi gereği sadece sermaye koyma borcu vardır. Anonim şirketler, bir sermaye şirketi olup, ayrı bir tüzel kişiliği ve sermayesi mevcuttur. Anonim şirket borçlarından dolayı ortakların şahsi sorumluluğu bulunmamaktadır.

Ancak, bazı durumlarda anonim şirket ortaklarının borçtan sorumluluğu söz konusu olabilmektedir. Söz konusu durumlara örnek olarak;

• Ödenmemiş sermayenin bulunması,
• Şirketten borç alınması,
• Şirketle olan mal veya hizmet alım ya da satım sonucu bedelin ödenmemesi

Anonim Şirket Borcundan Dolayı Ortaklara Haciz Mümkün Mü?

Yukarıda belirtilen gibi; ortağın taahhüt etmiş olduğu sermayeyi ödememesi veya şirkete karşı borcu olması durumunda anonim şirket borcundan dolayı sorunludur.  . Şirket alacaklısı tarafından, şirkete karşı borçlu olan ortaktan borcun ödenmesini isteme hakkı mevcuttur. Uygulamada genellikle açılan bir icra takibinde İİK m.89 uyarınca haciz ihbarnamesi gönderilme yoluyla yapılmaktadır.

Anonim Şirket Ortaklarının Kamu Borçlarından Sorumluluğu

Tüzel kişi şirketlerin kamu borçlarından dolayı sorumluluğu 6138 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun’da düzenlenmiştir. Söz konusu kanunun m.35 hükmü; “Tüzel kişilerle küçüklerin ve kısıtlıların, vakıflar ve cemaatler gibi tüzel kişiliği olmayan teşekküllerin mal varlığından tamamen veya kısmen tahsil edilemeyen veya tahsil edilemeyeceği anlaşılan amme alacakları, kanuni temsilcilerin ve tüzel kişiliği olmayan teşekkülü idare edenlerin şahsi mal varlıklarından bu Kanun hükümlerine göre tahsil edilir.” Şeklinde düzenlenmiştir.

Söz konusu hüküm uyarınca, limited şirketlerin aksine, anonim şirket ortaklarının kamu borçlarından sorumluluğu yoktur. Limited şirketlerde ortakların kamu borçlarından sorumluluğu mevcuttur. Ancak, anonim şirket ortaklarının kanuni temsilci olması halinde kamu borçlarından dolayı sorumludur.

Anonim Şirket Ortaklarının Vergi Borçlarından Sorumluluğu

213 Sayılı Vergi Usul Kanunu’nun (“VUK”) hükmü uyarınca; anonim şirket yönetim kurulu üyelerinin ödenmeyen vergi borcundan dolayı sorumlu olmaktadır. Ancak, ilk önce vergi borcunun şirketten tahsil edilmeye çalışılması ve tahsil edilememesi gerekmektedir.

Anonim Şirket Ortaklarının SGK Borçlarından Sorumluluğu

5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu m.88 hükmü, ödenmeyen SGK borçlarından dolayı şirket ortaklarının sorumluluklarını düzenlemiştir. Söz konusu hüküm uyarınca; anonim şirket yönetim kurulu üyeleri ödenmeyen SGK borçlarından şirketle beraber sorumludur. Vergi borcunun aksine, SGK borcunun ilk olarak şirketten talep edilmesi ve tahsil edilememesine gerek yoktur. Anonim şirket SGK borcundan dolayı doğrudan şirket yöneticilerine başvurulması mümkündür.

 Anonim Şirket Borcundan Dolayı Ortaklara Haciz Mümkün Mü?

Anonim şirket borçlarından dolayı ortaklara haciz uygulanması mümkün değildir. Ancak, ortağın ödenmemiş sermaye borcu veya şirkete karşı borçlu olması halinde alacaklı, İİK m.89 uyarınca söz konusu ortağa haciz ihbarnamesi göndermesi mümkündür. Haciz ihbarnamesini tebliğ alan ortağın 7 gün içerisinde icra dairesine cevap vermek zorundadır.

Anonim Şirket Borcundan Dolayı Şahsi Sorumluluk Hali (Tüzel Kişilik Perdesinin Aralanması)

Kural olarak; anonim şirket ortaklarının borçlardan dolayı sorumluluğu yoktur. Anonim şirket borçlarından dolayı kendi mal varlığıyla sorumludur. Ancak, bir ortağın şahsi sorumluluğu doğmaması amacıyla şirket kurmuş ve piyasaya borçlanması halinde borçlardan sorumlu olma ihtimali vardır. Bu duruma tüzel kişilik perdesinin aralanması olarak ifade edilmektedir. Bazı kişiler tarafından, borçlardan şahsi mal varlığıyla sorumlu olmamak için bir sermaye şirketi üzerinden borçlanmaktadır. Örneğin; bir anonim şirket 2 sene faal gibi gösterilip, sonrasında sadece çek keşide etmekte veya piyasaya borçlanmaktadır. Anonim şirket ortağın da borçlardan dolayı şahsi sorumluluğu olmamaktadır. Böyle bir durumda tüzel kişiliğin perdesinin aralanması davasıyla, anonim şirket borçlarından ortakların sorumlu tutulma imkânı vardır.

Anonim Şirket Ortaklarının İflas Durumundaki Sorumluluğu

Anonim şirketin iflası, şirket sermayesinin borçlarını karşılamaya yetmemesi halinde ortaya çıkmaktadır. İflas öncesinde sermaye arttırımı veya azaltımı ya da konkordato süreçlerinin işletilmesinde fayda vardır.

Anonim şirket ortakların iflası halinde sorumluluğu, yine yukarıda belirttiğimiz üzere; ödenmemiş sermaye veya herhangi bir sebeple şirkete borçlu olması halinde söz konusu olmaktadır. Ayrıca, şirket ortağının, yukarıda ifade edildiği üzere, hukuki sorumluluk doğuran davranışları olması halinde, şirket alacaklıların zararı isteme hakkı mevcuttur.

 Anonim Şirket Hissesini Devreden Ortağın Borç Sorumluluğu Kaç Yıldır?

Anonim şirketlerde bedeli tamamen ödenmemiş nama yazılı senetlerin devri mümkündür. Ödenmemiş sermayeye ilişkin anonim şirket hissesini devreden ortağın borç sorumluluğu;

• Şirket kuruluşunda veya sermaye arttırımda oy kullanmış,
• Şirket kuruluşunda veya sermaye arttırımdan sonra şirket iki sene içerisinde iflas etmiş,
• Şirketin iflası sebebiyle devralanın payını kullanamamış olması halinde devam etmektedir.

Bu alana ilişkin daha fazla bilgi için sitemizdeki “Blog” kısmını tıklayarak makalelerimize ulaşabilirsiniz. Hukuki hizmet almak için, sitemizdeki “Online Hukuk Hizmeti” kısmından tarafımıza ulaşabilir veya “İletişim” sayfasında form doldurarak sorunlarınızı bize iletebilirsiniz.