Elbirliği mülkiyeti (iştirak halindeki mülkiyet), kanun veya sözleşme gereği oluşturulmuş toplulukta yer alan mallarda ortak mülkiyeti ifade etmektedir. Bu toplulukta yer alan tüm taşınır veya taşınmazlar mallarda tüm ortaklar hak sahibidir.
TMK m.701/1 hükmünde şu şekilde tanımlanmıştır:
“Kanun veya kanunda öngörülen sözleşmeler uyarınca oluşan topluluk dolayısıyla mallara birlikte malik olanların mülkiyeti, elbirliği mülkiyetidir.”
Kanunda belirtilen iştirak halindeki mülkiyet halleri şunlardır:
- Mirasçılar arasındaki ortaklık (TMK m.701),
- Adi ortaklık ortaklık (TMK m. 258)
- Aile malları ortaklığı (TMK m. 373)
- Edinilmiş mal rejimi (TMK m. 258),
Elbirliği mülkiyetinin en belirgin özelliği, hak sahiplerinin birlikte hareket etme zorunluluğudur. Elbirliği mülkiyetine konu bir taşınmaz veya araç, tüm malikler onay verilmediği sürece satılamaz veya herhangi bir tasarrufta bulunulamaz.
Mirasçılık ilişkisi iştirak halindeki mülkiyetin en yaygın görülen halidir. Özellikle bir taşınmaz mal varlığı miras kaldığında, mirasçılar arasında mülkiyetin yönetimi ve paylaşımı ciddi hukuki sorunlar doğurmaktadır.
İçindekiler
Tapuda Elbirliği Mülkiyeti Nedir?
Tapuda elbirliği mülkiyeti, bir taşınmazda pay oranları belli olmadan birden fazla kişinin tapuda iştirak halinde malik olmasını ifade etmektedir. Genellikle bir taşınmazın miras kalması sonucunda ortaya çıkmaktadır.
Tapuda elbirliği mülkiyeti söz konusu olduğundan, herhangi bir malik, tek başına hakkını satamamakta veya ipotek tesis edememektedir. Bir taşınmaz üzerindeki hak üzerinde işlem yapılabilmesi için paylı mülkiyete çevrilmesi gerekmektedir.
Tapuda elbirliği mülkiyeti şu hallerin varlığı halinde sona erer:
- Tüm maliklerin onayıyla taşınmazın satılması,
- Elbirliği mülkiyetine konu topluluğun dağılması veya
- Paylı mülkiyete geçilmesiyle mümkündür.
Elbirliği Mülkiyetin Özellikleri Nelerdir?
Genel olarak elbirliği mülkiyetinin özelliklerini şu şekilde sıralayabiliriz:
- Herhangi bir malik tek başına tasarrufta bulunamaz,
- Ortaklık borçlarından müteselsil sorumluluk vardır
- Mahkemelerde davalı veya davacı olarak tüm tarafların belirtilmesi gerekmektedir (İstisna olarak, üçüncü kişinin mal varlığına zararını önlemek için her ortak tek başına dava açabilir),
- Mirasçı veya adi ortaklık ilişkisinde tüm mal varlıkları elbirliği mülkiyetine tabidir,
- Toplulukta kimsenin payı belli değildir,
- Mal varlığından önce topluluk meydana gelmiştir (Mirasa konu maldan önce, mirasçılık ilişkisi söz konusudur)
Elbirliği mülkiyetinin en belirgin özelliği, herhangi bir malikin tek başına tasarrufta bulunamamasıdır. Herhangi bir malik, tek başına taşınmazı satamaz veya taşınmaz üzerinde ipotek tesis edemez. Tüm maliklerin onayıyla tasarrufta bulunabilmektedir.
Özellikle mirasçılık ilişkisinde olduğu gibi, miras bırakanın borçlarından tüm mirasçılar sorumludur. Yine bir başka elbirliği mülkiyet hali adi ortaklıkta, tüm ortaklar borçlar müteselsil sorumludur.
Elbirliği mülkiyetinin diğer bir özelliği yargılama boyutunda ortaya çıkmaktadır. Herhangi bir ortak, elbirliği mülkiyetine konu mal için dava açamaz veya davaya taraf olamaz.
Örneğin, bir taşınmaz üzerindeki ipoteğin terkini için tüm maliklerin ortak hareket etmesi ve davacı olarak dosyada yer alması gerekmektedir. Özellikle miras davalarında tek mirasçıyı davacı veya davalı olarak gösterilmesinin imkânı yoktur. Aynı şekilde mirasçılara veya adi ortaklığa dava açmak için tüm maliklere yer verilmesi gerekmektedir.
Bir başka özellik ise, topluluğa dahil tüm mal varlıklarında elbirliği mülkiyeti söz konusudur. TMK m.701/2;” Elbirliği mülkiyetinde ortakların belirlenmiş payları olmayıp her birinin hakkı, ortaklığa giren malların tamamına yaygındır.” Şeklinde düzenlenmiştir.
Somutlaştırmak gerekirse: Mirasa konu banka hesabı, araç, şirket veya marka hakkı dahil tüm mal varlıkları elbirliği mülkiyetine konu olur.
Elbirliği Mülkiyetinde Ortakların Hak ve Yükümlülükleri
TMK m.701/1; “Ortakların hakları ve yükümlülükleri, topluluğu doğuran kanun veya sözleşme hükümleri ile belirlenir “şeklinde düzenlenmiştir. Bu kapsamda ortaklar aralarında hak ve yükümlülükleri belirlemesi mümkündür.
TMK m.701/4 hükmü;” Ortaklardan her biri, topluluğa giren hakların korunmasını sağlayabilir. Bu korumadan bütün ortaklar yararlanır.” şeklinde düzenlenmiştir.
Bu kapsamda her ortak, iştirak halindeki tüm mal varlıkları korumak için dava açabilme yetkisine sahiptir.
Her ortağın iştirak konu mallardan yararlanma hakkı vardır. Örneğin, mirasa konu bir taşınmazdan kira gelirinden her ortak hak sahibidir.
Elbirliği Mülkiyeti ile Paylı Mülkiyet Farkı
Her iki mülkiyet arasındaki en belirgin fark, bir mal varlığı üzerinde payların belirli olmasıdır. Paylı mülkiyette her malikin payı belirli olup, istediği gibi payını tasarrufta bulunabilme hakkına sahiptir. Bu farklılık haricinde her iki mülkiyet cinsine ilişkin farklılıklar aşağıdaki tabloda sunulmuştur.
| Kriterler | Elbirliği Mülkiyeti (İştirak Halinde Mülkiyet) | Paylı Mülkiyet (Müşterek Mülkiyet) |
| Tanım | Kanun veya kanunda öngörülen sözleşmeler çerçevesinde oluşan topluluk dolayısıyla mallara birlikte malik olunmasıdır. | Birden fazla kişinin belirli paylar çerçevesinde mülkiyet hakkına sahip olmasıdır. |
| Payların Belirginliği | Ortakların belirlenmiş payları yoktur. Her ortağın hakkı, ortaklığa giren malların tamamına yaygındır. | Her ortağın belirli bir payı vardır ve pay oranları bellidir. |
| Devir Durumu | Ortaklardan biri tek başına payını devredemez, tüm ortakların birlikte hareket etmesi gerekir. | Her ortak kendi payını başkasına devredebilir, rehnedebilir ve alacaklılar tarafından haczedilebilir. |
| Tapu Şekli | Tapuda pay oranları belirtilmez, “elbirliği mülkiyeti tapusu” olarak geçer. | Tapuda pay oranları belirtilir. |
| Tasarruf Yetkisi | Bütün ortakların oybirliği ile karar alması gerekir. | Ortaklar kendi payları üzerinde bağımsız tasarruf yetkisine sahiptir. |
| Şekil Şartları | Devir işlemi adi yazılı şekilde de yapılabilir. | Devir işlemi resmi şekle tabidir. |
| Önalım
Hakkı |
Kanunda düzenlenmiş bir önalım
hakkı söz konusu değildir. |
TMK m.723 hükmünde paylı mülkiyette önalım hakkı düzenlenmiştir. |
| Örnek Durumlar | Miras ortaklığı, adi şirketin malvarlığı | Ortaklaşa satın alınan bir taşınmaz, ortak iş yeri mülkiyeti |
Elbirliği Mülkiyetin Sona Erdirilmesi Nasıl Yapılır
TMK m. 703 uyarınca elbirliği mülkiyeti üç şekilde sona ermektedir:
- Mal varlığın devri,
- Topluluğun dağılması,
- Paylı Mülkiyetin geçilmesi
Mal Satışıyla Elbirliği Mülkiyetinin Sona Ermesi
Elbirliği mülkiyetindeki taşınır, taşınmaz veya herhangi bir mal varlık oy birliğiyle devredilebilir. Mülkiyetin devredilmesiyle birlikte iştirak mülkiyeti sona ermiş olur.
Mülkiyet devir sürecinin ortakların birine veya bir avukatı yetkilendirmek sürece hız kazandırmaktadır.
Topluluğun Dağılmasıyla Elbirliği Mülkiyetinin Sona Ermesi
Elbirliği mülkiyeti hallerinden mirasçılık, evlilik veya adi ortaklık ilişkisinin sona ermesiyle iştirak mülkiyeti de sona ermektedir.
Elbirliği Mülkiyeti Paylı Mülkiyete Çevirme Yoluyla Sona Ermesi
Elbirliği mülkiyeti paylı mülkiyete çevirmenin iki yolu mevcuttur:
- Tarafların ortak iradesi,
- TMK m.644 uyarınca sulh hukuk mahkemesinin kararıdır.
Elbirliği mülkiyetine konu taşınmaz olması halinde tüm maliklerin bizzat veya bir vekil aracılığıya paylı mülkiyete çevrilmesi mümkündür.
Paylı mülkiyete çevirme işlemi web tapu üzerinden başvurulması mümkündür. Web tapu sisteminde nasıl giriş yapılacağı ve başvuru yapılacağı hakkında “Web Tapu Nedir? Nasıl Başvurulur?” adlı makalemizi okuyabilirsiniz.
Web tapu elbirliği mülkiyetinin paylı mülkiyete çevrilmesi için gerekli belgeler şunlardır:
- Ortakların kimlik bilgileri,
- Fotoğraf,
- Vekil veya temsilci varsa vekaletname bilgileri
- Zorunlu deprem sigortası,
- Emlak beyan değeri belgesi
Elbirliği Mülkiyeti Ortaklığın Giderilmesi
TMK m.644 maddesinde mirasçıların elbirliği mülkiyetinden paylı mülkiyete geçiş imkanı tanınmıştır. Herhangi bir mirasçı, terekede yer alan mallardan biri veya birkaçı için paylı mülkiyete geçiş talebinde bulunabilir.
Paylı mülkiyete geçil sulh hukuk mahkemelerine yapılmaktadır. Sulh hukuk mahkemesi, diğer mirasçılara bildirim yaparak;
- Elbirliği mülkiyetinin devamını haklı kılacak bir itiraz ileri sürmesi veya
- Mirasçılardan biri belirlenen süre içinde paylaşma davası açması için süre vermektedir.
Mahkeme tarafından verilen süre içerisinde mirasçıların itiraz ileri sürmemesi veya dava açmaması halinde paylı mülkiyete geçilmektedir.
Mirasçılar Açısından Elbirliği Mülkiyetinde Pay Devri
Mirasçılar arasında veya bir mirasçının üçüncü bir kişiye, elbirliği mülkiyetinde pay devri TMK .677 ile 678 hükümleri arasında düzenlenmiştir.
Miras açılmasından önce yapılan devir bir hakkın devridir. Miras açılmasından sonra yapılan devir miras payının devri niteliğindedir.
Miras açılmadan önce, miras bırakanın katılması veya izni olmaksızın yapılan sözleşmeler geçersizdir.
Elbirliği mülkiyetinde pay devri mirasçılar arasında yazılı olarak yapılması zorunludur. Miras payı bir üçüncü kişiye devredilmek istenirse, noterlikçe düzenlenen bir sözleşmeyle geçerli olmaktadır.
Alacaklının Elbirliği Mülkiyetindeki Malı Haczi ve Satış İmkânı
İcra ve İflas Kanunu (İİK) m. 94/1 hükmü, alacaklının paylaşımı yapılmamış miras malına veya iştirak halindeki diğer mal varlıklarına haciz koyabileceğini düzenlemiştir.
İİK m.121 uyarınca alacaklı, elbirliği mülkiyetine tabi malların satışını yapabilme hakkına sahiptir. Alacaklı satış talebine ilişkin, satışın nasıl yapılaşabileceği hususunda icra hukuk mahkemesine sorulur.
Elbirliği mülkiyetinde ortaklığın giderilmesi sadece ortaklar tarafından açılabilirken, alacaklı İİK m.121 uyarınca ortaklığın giderilmesi davası açma hakkına sahiptir. İcra hukuk mahkemesi tarafından alacaklıya bu yönde yetki belgesi verilmektedir.
