Sermaye Piyasası Suçları Nedir?
Sermaye piyasası suçları, Sermaye Piyasası Kanunu (SPK) m. 106 ile 116 arasında düzenlenmiş olup, piyasa bozucu eylemlerinin önüne geçilmek ve yatırımcının korunması amaçlanmıştır. SPK’da düzenlenmiş piyasa dolandırıcılığı gibi sermaye piyasasına özgü suçlar olup, bazı suç tiplerinin hukuki dayanağı Türk Ceza Kanunu (TCK)’na dayanmaktadır.
SPK’da düzenlenmiş olan sermaye piyasası suçları şunlardır:
- Bilgi Suistimali Suçu (SPK m. 106)
- Piyasa Dolandırıcılığı Suçu (SPK m. 107):
- İşleme Dayalı Piyasa Dolandırıcılığı Suçu (SPK m. 107/1),
- Bilgiye Dayalı Piyasa Dolandırıcılığı Suçu (SPK m. 107/2),
- Usulsüz Halka Arz Suçu (SPK m. 109/1)
- İzinsiz Sermaye Piyasası Faaliyeti Suçu (SPK m. 109/2)
- İzinsiz Kripto Varlık Hizmet Sağlayıcılığı Faaliyeti (SPK m. 109/A)
- Görevi Kötüye Kullanma ve Sahtecilik Suçu (SPK m. 110)
- İzinsiz Tasarruf Suçu (SPK m. 110/1-a),
- Örtülü Kazanç Aktarımı (SPK m. 110/1-b-c)
- Kayıtların Bozulması, Değiştirilmesi veya Yok Edilmesi (SPK m. 110/2)
- Kripto Varlık Hizmet Sağlayıcılarda Zimmet (SPK m. 110/A)
- Bilgi ve Belge Vermeme (SPK m. 111/1)
- Denetimin Engellenmesi (SPK m. 111/2)
- Yasal Defterlerde ve Raporlamada Usulsüzlük (SPK m. 112)
- Sır Saklama Yükümlülüğüne Aykırılık (SPK m. 113)
Bilgi Suistimali Suçu ve Cezası (SPK m.106)
Bilgi Suistimali (İnsider Trading) Ne Demek?
Bilgi suistimali, uygulamada şirket içinden bilgi edinme olarak bilinmektedir. İçsel bilgi ticareti olarak da adlandırılmaktadır. İçsel bilgi, yatırımcıların kararını etkileyebilecek her türlü bilgiyi ifade etmektedir. Şirket veya şirketin sermaye piyasası araçları hakkında önemli bir bilgi veya gelişmeyi, tüm yatırımcılardan önce haberdar olmayı ifade etmektedir. Bilgi suistimali, yatırımcılar arasında hukuka aykırı olarak bilgi asimetriğini bozan bir durumdur.
Bilgi Suistimali Suçu Nedir?
Bilgi suistimali suçu, sermaye piyasası araçlarının fiyatını, değerini veya yatırımcının yatırım kararını etkileyecek, henüz kamuoyuna paylaşılmamış bilgilere dayanarak;
- Satış emri verme,
- Emri iptal etme veya
- Emri değiştirme suç olarak düzenlenmiştir.
Genel olarak bir bilgi suistimali suçundan bahsedebilmek için;
- Dolaylı veya doğrudan sermaye piyasası araçları veya ihraççıya ilişkin bir bilgi olması,
- Söz konusu bilginin henüz kamuoyuyla paylaşılmamış olması,
- Bilginin sermaye piyasası araçlarının fiyatını, değerini veya yatırımcının kararını ekilebilecek nitelikte olması,
- Bilgiye dayanarak satım emri, emir iptali veya değiştirme fiilinin yapılması,
- SPK m.106’da belirtilen kişiler tarafından fiil veya fiillerden birinin gerçekleştirilmesi gerekmektedir.
Bilgi suistimali suçu için; ihraççı veya sermaye piyasası araçları hakkında doğrudan veya dolaylı bir bilgi olması gerekmektedir. Ayrıca, söz konusu bilginin sermaye piyasası araçlarının fiyatını, değerini veya yatırımcının yatırım kararını etkileyebilecek nitelikte olması gerekmektedir.
Bilgi suistimali suçu için; satış emri verme, emri iptal etme veya değiştirme olarak üç fiil öngörülmüştür. Ancak, bu suçtan bahsedilebilmesi için fiillerin, henüz kamuoyuyla paylaşılmamış ve yatırımcının kararını etkileyebilecek bilgilere dayanılmış olması gerekmektedir.
İçsel Bilgilerin Ticareti Kimin İçin Yasaktır?
SPK m.106 uyarınca bilgi suistimali suçunu işleyebilecek olan kişiler;
- İhraççılar,
- İhraççının bağlı veya hâkim ortaklarında pay sahibi olmaları nedeniyle bilgiye sahip olan kişiler,
- Meslek veya görevi gereği bilgi sahibi olan kişiler,
- Hukuka aykırı olarak bilgiyi elde eden kişiler,
- Bilginin niteliğini bilen veya bilmesi gereken kişiler
Bilgi Suistimali Suçunun Cezası Nedir?
Bilgi suistimali suçunun cezası 3 yıldan 5 yıla kadar hapis cezası veya adli para cezasıyla cezalandırılır. Hâkimin takdir yetkisine bağlı olarak hapis cezası veya adli para cezası hükmedilmesi mümkündür. Ancak, adli para cezası verilmesi halinde, verilecek ceza elde edilen menfaatin 2 katından az olamaz.
Piyasa Dolandırıcılığı Suçu ve Cezası (SPK m.107)
Piyasa dolandırıcılığı, uygulamada manipülasyon olarak da adlandırılmaktadır. Bir sermaye piyasası aracının fiyatını yapay olarak yükselterek veya düşürerek, yatırımcıların almaya veya satmaya teşvik etmektedir.
Piyasa dolandırıcılık suçu, işleme dayalı ve bilgiye dayalı olarak iki türlü olarak işlenmesi mümkündür. Her iki suç tipinin cezası aynıdır. Ancak, işleme dayalı işlenen suç için etkin pişmanlık ve cezada indirim halleri düzenlenmiştir.
İşleme Dayalı Piyasa Dolandırıcılığı Suçu ve Cezası (SPK m.107/1)
İşleme dayalı piyasa dolandırıcılığı suçu; sermaye piyasası araçlarının talep miktarı veya fiyatı hakkında yanlış veya yanıltıcı izlem yaratmak amacıyla;
- Satış emri verme,
- Emir iptal etme,
- Emir değiştirme,
- Alım veya satım yapma,
- Benzeri hesap hareketi gerçekleştirme fiilleridir.
Genel olarak bir işleme dayalı piyasa dolandırıcılığı suçunda bahsedebilmek için;
- Emir verme veya iptal etme gibi hesap hareketi işlemi olması,
- Kasten piyasada yanlış veya yanıltıcı izlenimim yaratma amacı olması,
- Gerçekleştirecek fiilin yatırımcıların kararını etkileyebilecek nitelikte olması gerekmektedir.
İşleme dayalı piyasa dolandırıcılığı suçu fiiline örnek olarak; toplu hisse alımlarıyla yükse haciz izlenimi yaratmak veya bir hisse senedini yapay olarak yükseltmek ve sonrasında düşürmek örnek olarak gösterilebilir. Ancak, bu suçun oluşması için, yapılan fiillerinin yatırım kararını etkileyebilecek nitelikte olması gerekmektedir. Piyasayı yanıltmak için bir fiil yapılmış, ancak fiilin piyasayı yanıltmaması veya yatırımcının kararını etkileyebilecek nitelikte olmaması halinde suç unsuru oluşmamıştır.
Bu suçun cezası; 3 yıldan 5 yıla kadar hapis ve beş bin günden on bin güne kadar adli para cezasıdır. Bilgi suistimali suçunun aksine, adli para cezası ile hapis cezası aynı anda verilmektedir. Seçimlik bir ceza değil hem hapis cezası hem de adli parası öngörülmüştür. Suçtan dolayı bir menfaat elde edilmişse adli para cezası, menfaatin iki katından az olamaz.
Bilgiye Dayalı Piyasa Dolandırıcılığı Suçu ve Cezası (SPK m.107/2)
Bilgiye dayalı piyasa dolandırıcılığı suçu; sermaye piyasası araçlarının fiyatlarını, hacimlerini veya yatırımcıların kararlarını etkilemek amacıyla;
- Yanlış veya yanıltıcı bilgi verme,
- Söylenti çıkarma,
- Haber verme,
- Yorum yapma,
- Rapor hazırlayan ya da bunları yayan ve bu suretle menfaat sağlamadır.
Bilerek ve isteyerek yatırımcıların kararını, gerçeğe aykırı haberler yayılması halinde bu suç işlenmiş olur. İşleme dayalı da olduğu gibi, yatırım kararını etkileyebilecek türde bir yalan haber olması gerekmektedir.
Bilgiye dayalı piyasa dolandırıcılığı suçun cezası, 3 yıldan 5 yıla kadar hapis ve beş bin günden on bin güne kadar adli para cezasıdır. Hem adli para cezası hem de hapis cezası öngörülmüştür.
Sermaye Piyasası Suçlarında Etkin Pişmanlık Hükümleri
SPK’da yer alan tüm suç tipleri için etkin pişmanlık hükümleri düzenlenmemiştir. Örneğin bilgi suistimali suçu için etkin pişmanlık hükümlerinden faydalanma imkânı yoktur. Etkin pişmanlık faydalanabileceği sermaye piyasası suçları:
- İşleme dayalı piyasa dolandırıcılığı suçu,
- Açık veya örtülü kazanç aktarımı,
- Kripto varlıklarında zimmet suçudur.
İşleme dayalı piyasa dolandırıcılığı suçunda etkin pişmanlık ve indirim, 500.000,00 TL’den az olmamak üzere, elde edilen menfaatin 2 katı Hazineye ödenmesi;
- Henüz soruşturma başlanılmadan önce yapılması halinde ceza verilmez,
- Soruşturma esnasında ödenmesi halinde hükmedilen ceza yarı oranda indirilir,
- Yargılama sürecinde ödenirse, 1/3 oranında indirim yapılır.
Aktif veya pasif örtülü kazanç aktarımı suçunda, şirketin zararı faiziyle giderilmesi ve söz konusu miktarın 2 katı Hazineye ödenmesi;
- Henüz soruşturma başlanılmadan önce yapılması halinde ceza verilmez,
- Soruşturma esnasında ödenmesi halinde hükmedilen ceza yarı oranda indirilir,
- Yargılama sürecinde ödenirse, 1/3 oranında indirim yapılır.
Kripto varlıklarında zimmet suçunda ise, zimmete geçirilen para veya kıymet ile zarar giderilmesi;
- Henüz soruşturma başlanılmadan önce yapılması halinde ceza 2/3 oranında indirilir,
- Yargılama sürecinde ödenirse, 1/3 oranında indirim yapılır (Ayrıca zimmete geçirilen para veya para yerine geçen varlıkların değerinin azlığı da aynı oranda indirim sebebidir.)
Sermaye Piyasası Suçlarında Kurulun İzin Şartı
SPK’da yer alan suçlarından dolayı cumhuriyet savcılıkları kendiliğinden soruşturma başlatamamaktadır. SPK m.115 uyarınca, soruşturma başlatılabilmesi için Sermaye Piyasası Kurulunun yazılı başvuru yapması şarttır. Aksi takdirde, SPK kapsamında yer alan herhangi bir suç için soruşturma başlatılması mümkün değildir.
Sermaye Piyasası Suçları Avukatı Hizmetlerimiz
Sermaye piyasası hukuku, özellikle Kurulun çıkarmış olduğu ikincil düzenlemeri çerçevesinde şekillenmiş, dinamik ve sürekli yenilenen bir hukuk disiplinidir. Ticaret hukukuyla ortak kesişim alanları olsa dahi birbirinden tamamen farklı hukuk disiplinlerdir. Bu sebepler sermaye piyasası hukuku avukatından destek alınması büyük önem arz etmektedir. Hukuk büromuzda; Kurumsal Yönetim Derecelendirme ve Düzey1 lisansına sahip ve bu alanda akademik çalışma yapan avukatlardan tarafından hizmet verilmektedir. Sermaye piyasası suçları avukatı olarak uzman destek sunmaktayız.
SPK’da Yer Alan Diğer Suç Tipleri
Usulsüz Halka Arz Suçu ve Cezası (SPK m.109/1)
Sermaye piyasası kapsamında halktan para toplamak isteyen yatırımcılar, Sermaye Piyasası Kurulundan izahname veya ihraç belgesini onaylatmak zorundadır. Onaylı izahname olmadan halka arz yapılması veya a da onaylı ihraç belgesi olmaksızın sermaye piyasası araçlarını satılması SPK m.109/1 uyarınca yasaklanmıştır. Bu suçun cezası, 2 yıldan 5 yıla kadar hapis ve beş bin günden on bin güne kadar adli para cezasıdır.
İzinsiz Sermaye Piyasası Faaliyeti Suçu (SPK m.109/2)
“Sermaye Piyasası Faaliyetleri” adlı makalemizde detaylı olarak hangi faaliyetlerin bu kapsamda değerlendireceği ele alınmıştır. Bu suç hakkında bilgi edinmeden önce ilgili makaleyi okumanızı tavsiye ederiz.
Sermaye Piyasası Kurulundan izin almadan, yetkisiz kişilerce faaliyette bulunulması SPK m.109/2 uyarınca suç olarak düzenlenmiştir. Söz konusu suçun cezası, 2 yıldan 5 yıla kadar hapis ve beş bin günden on bin güne kadar adli para cezasıdır. İzinsiz sermaye piyasası faaliyeti, usulsüz halka arz yoluyla işlenmesi halinde verilecek ceza yarı oranda arttırılır.
İzinsiz Kripto Varlık Hizmet Sağlayıcılığı Faaliyeti (SPK m.109/A)
Kripto alım satım platformu kurulması için Kuruldan izin ve yetki belgesi alınması gerekmektedir. Sermaye piyasası suçlarından izinsiz kripto hizmeti sunulması halinde ,3 yıldan 5 yıla kadar hapis ve beş bin günden on bin güne kadar adli para cezası öngörülmüştür.
Güveni kötüye kullanma ve sahtecilik Suçu ve Cezası ( SPK m.110)
Güveni kötüye kullanma suçu: Bir malın muhafazası veya belirli bir şekilde kullanmak için zilyetliği devredilen kişinin, kendisi veya bir başkası yararına;
- Zilyetliğin devri amacına aykırı tasarrufta bulunma veya
- Zilyetliğinin devrini inkâr edilmesidir.
Aşağıda yer alan sermaye piyasası suçları, güveni kötüye kullanma suçunun nitelikli hali olarak düzenlenmiştir;
- Müşteri Varlıklarında İzinsiz Tasarruf (SPK m.110/1-a): Sermaye piyasası araçlarında izinsiz tasarrufta bulunmak (SPK m.110/1-a):
- Örtülü Kazanç Aktarımı (SPK m.110/1-b/c): Aktif ve pasif yolla sermayenin korunması ilkesine aykırı, şirketin mal varlığını azaltıcı eylemler
- Kayıtların Bozulması, Değiştirilmesi veya Yok Edilmesi (SPK m.110/2): Yatırım kuruluşu, kapsamındaki fon kurulu ve teminat sorumlularının tutulan kayıtları bozan, yok eden, değiştiren veya erişilmez kılan fiillerdir. Bu suçun cezası, 2 yıldan 5 yıla kadar hapis ve beş bin günden on bin güne kadar adli para cezasıdır.
Kripto Varlık Hizmet Sağlayıcılarda Zimmet (SPK m.110/A)
Kripto varlık hizmet sağlayıcısına tevdi edilen para, belge, mal veya kripto varlıkları zimmetine geçirenlerin fiiline göre;
- Hile olmaksızın 8–14 yıl hapis ve 5.000 güne kadar adli para cezası,
- Fiili gizlemek için hileye başvurulması halinde 14–20 yıl hapis ve 20.000 güne kadar adli para cezası,
- Ortak sıfatıyla işlenmesi halinde 12–22 yıl hapis ve 20.000 güne kadar adli para cezası uygulanır
Bilgi Ve Belge Vermeme Suçu (SPK m.111/1)
Sermaye piyasası suçlarından bilgi ve belge vermeme, Kurulun veya kanunen görevlendirilmiş kişilerin istediği bilgi veya belgenin hiç ya da gereği gibi verilmemesidir. Bu suçun cezası, 1 yıldan 3 yıla kadar hapis cezasıdır.
Denetimin Engellenmesi (SPK m.111/2)
Sermaye piyasası suçlarından denetimin engellenmesi, Kurulun veya kanunen görevlendirilmiş denetiminin engellenmesidir. . Bu suçun cezası, 6 aydan 2 yıla kadar hapis cezasıdır.
Yasal Defterlerde, Muhasebe Kayıtlarında, Finansal Tablo Ve Raporlarda Usulsüzlük (SPK m.112):
Yasal defter ve kayıtları düzenlemeyen ve saklamayan kişiler, 6 aydan 2 yıla kadar hapis ve beş bin güne kadar adli para cezası ile cezalandırılır.
Sır Saklama Yükümlülüğüne Aykırılık (SPK m.113):
Sermaye piyasası suçlarından sır saklama yükümlülüğüne aykırılık, Kurulun inceleme veya denetim esnasında istenilen bilgi veya belgelere ilişkin olarak başkalarına açıklama yapılmasıdır. Bu suçun cezası, 1 yıldan 3 yıla kadar hapis ve beş bin güne kadar adli para cezasıdır.
