Telif Hakkının İhlali

Telif Hakkı İhlali Nedir?

Telif hakkının ihlali, bir eser üzerindeki mali ve manevi haklarının tecavüze uğraması olarak ifade etmek mümkündür. Bir eser üzerindeki mali ve manevi haklarının neler olduğuna ilişkin “Telif Hakkının Korunması Makalemizde belirtmiştik. Ancak genel olarak mali haklar; işleme, yayma, çoğaltma, kamuoyuna sunma, temsil hakkıdır. Manevi hakları ise; kamuoyuna sunma, eserde isminin belirtilmesi, değişiklikten men etme ve eseri elinde bulundurana karşı haklarıdır.

Telif Hakkı İhlallerinde Sık Karşılaşılan Durumlar

Telif hakkının ihlali, eser sahibinin izni olmaksızın eser üzerinde gerçekleştirecek hemen hemen her türlü fiili kapsamaktadır. Bir eser üzerinde telif hakkının ihlalini oluşturacak fiiller ise genellikle şu şekillerde karşımıza çıkmaktadır:

• Eser Sahibinin İzni Alınmaksızın Yapılan İşlemler: Bir eserin işlenmesi, çoğaltılması, kamuoyuna sunulması gibi fiillerle telif hakkının ihlal edilmesidir.
• Satış ve Yayma Fiiller: Eser sahibinin izni olmadan çoğaltılan veya yayılan eserlerin satışa sunulması, kiralanması, ödünç verilmesi gibi ticari faaliyetlere konu olması.
• Eserin Değiştirilmesi: Eser sahibinin kamuoyuna sunmuş olduğu eserin, eser sahibinin izni olmaksızın değiştirilmesi suretiyle telif hakkının ihlal edilmesi.
• Kaynak Gösterilmemesi veya Yanıltıcı Olarak Kullanılması: Bir eserden alıntı yapılması için eser sahibinden izin alınması ve alıntıya ilişkin kaynak gösterilmesi gerekmektedir. Kaynak göstermeden ve gösterilen kaynağım eksik veya yanıltıcı olması telif hakkının ihlalini oluşturur.
• Fikir Hırsızlığı (Korsanlık): Fikri emeğin karşılığı olan eserlerin, eser sahibinin izni olmaksızın çoğaltılması fikir hırsızlığını ifade etmektedir.
• Yazılım Korsanlığı: Bir bilgisayar programının veya yazılımın, eser sahibinin izni olmaksızın çoğaltılması veya donanımın etkisiz hale getirilmesi suretiyle oluşan telif hakkının ihlalidir.
• Bandrol Kullanıma Aykırılık: FSEK m.81 kapsamında; musiki ve sinema eserlerinin çoğaltılmış nüshaları ile süreli olmayan yayınlara bandrol yapıştırılması zorunlu tutulmuş ve kullanım usulleri belirlenmiştir. SMK m.81 kapsamında bandrollerin aykırı kullanılması da telif hakkının ihlalini oluşturmaktadır.

Dijital Platformlarda Telif Hakkı İhlalleri (Uyar- Kaldır Mekanizması)

Dijital platformlarda özellikle sosyal medya mecralarında meydana getirilmiş bir eserin yayınlanması, çoğaltılması günümüzde yaygınlaşmıştır. Bir eser üzerinde hak sahipliğinin aidiyeti sağlamanın en pratik yolu kamuoyunla paylaşmak olup, dijital platformlar bu konuda hızlı ve pratik sonuçlar sağlamaktadır. Eser sahipleri dijital platformlar sayesinde kolayca eserlerini paylaşma imkânı bulmaktadır. Ayrıca, günümüzde “içerik üreticiliği” kapsamında yeni bir meslek grubu mevcut olup, insanlar fikri ve emeği çabaları sonucunda oluşturmuş oldukları içerikleri dijital platformlarda paylaşmaktadır.

Dijital platformların yaygınlaşmasıyla birlikte, izinsiz olarak telif haklarının ihlali de gündeme gelmektedir. Örneğin eser sahibinin izni olmaksızın bir eserin paylaşılması, çoğaltma hakkının ihlalini gündeme getirmektedir. Dijital platformlarda telif hakkı ihlallerin önlenmesi amacıyla ulusal ve uluslararası düzlemde birçok çalışmalar bulunmaktadır. Ülkemizde 651 sayılı İnternet Ortamında Yapılan Yayınların Düzenlenmesi ve Bu Yayınlar Yoluyla İşlenen Suçlarla Mücadele Edilmesi Hakkında Kanun (İnternet Kanunu) düzenlemesi yapılmıştır. İnternet Kanunu kapsamında “içerik sağlayıcı” ve “yer sağlayıcı” olarak iki önemli kavram karşımıza çıkmaktadır. İçerik sağlayıcı, internet ortamında içerik üreten, değiştiren veya paylaşan kişilerdir. Yer sağlayıcı ise, içerik sağlayıcıların içeriklerini paylaştığı dijital platformlardır.

Yer sağlayıcıların, içerik üretenlerin kendi platformlarına koydukları içeriklerin telif hakkı teşkil edip etmediğine yönelik kontrol yükümlülüğü yoktur. Ancak, dijital platformlarda telif hakkı ihlallerinin önüne geçilmesi için FSEK Ek m.4 kapsamında “uyar -kaldır” olarak da bilinen mekanizma geliştirilmiştir.

Uyar- kaldır mekanizması: Dijital platformlarda telif hakkı ihlal edilen eser sahipleri, ihlale konu içeriğin kaldırılması için içerik sağlayıcısından talep etme hakkı vardır. İçerik sağlayıcı üç gün içerisinde söz konusu içeriği yayından kaldırması gerekmektedir. İçerik sağlayıcı tarafından telif hakkının ihlali giderilmediği takdirde eser sahibi, cumhuriyet Cumhuriyet savcısına başvurarak ihlalin giderilmesini talep edebilmektedir. Cumhuriyet savıcı tarafından, içerik sağlayıcısının üç gün içerisinde ihlalin ortadan kaldırılması talep edilecektir. Halen ihlalin devam etmesi halinde, ihlal sona erene kadar içerik sağlayıcısının faaliyetleri durdurulacaktır.

Dijital platformlarda telif hakkının ihlal edilmesi halinde uyar-kaldır mekanizması ihtiyari olarak başvurulan bir hukuki çözümdür. Telif hakkının ihlali halinde doğuran aşağıda belirtile davaların da açılması mümkündür.

Telif Hakkı İhlalinin Hukuki ve Cezai Sonuçları

Telif hakkının ihlali halinde hem hukuki hem de cezai sonuçları bulunmaktadır. Telif hakkı sahibi; tecavüzün tespiti ve önlenmesi, tazminat talepleri gibi hukuk davaları açma hakkı bulunmaktadır. Ayrıca, telif hakkının ihlali halinde cumhuriyet başsavcılığına başvurarak; telif hakkına aykırılık teşkil eden yayınların kaldırılmasını, el koyulmasını ve kişinin cezalandırılmasını talep edebilmektedir.

Telif Hakkı İhlalinden Doğan Tazminat Talepleri

Bir eser üzerindeki mali ve manevi telif hakkının ihlali sebebiyet veren kişiler hem maddi hem de manevi tazminat ödemekle yükümlüdür. FSEK m.67 hükmü manevi hakların; FSEK m.68 hükmünde ise mali hakların ihlalinde tazminat talepleri düzenlenmiştir.

Telif hakkının ihlalinde manevi tazminat; eser üzerinde adın kullanılmaması ve izinsiz kamuoyuna eserin sunulması gibi manevi hakların ihlalinde ortaya çıkmaktadır.

Telif hakkının ihlalinde mali tazminat; bir eserin yayma, çoğaltma ve iletme gibi mali haklarının ihlal edilmesi sonucunda ortaya çıkmaktadır. Eser sahibi, telif hakkını ihlal edenle sözleşme akdedilmiş olsaydı belirlenecek ücretin üç katına kadar tazminat isteme hakkına sahiptir. Ayrıca eser sahibi maddi tazminat olarak;

• İzinsiz çoğaltılmış kopyaların kendisine teslimini veya
• Mali hakları ihlal etmiş olan kişinin karının kendisine verilmesini talep edebilir.

Telif Hakkı İhlali Durumunda Başvurulacak Hukuki Yollar

Telif hakkının ihlali halinde eser sahibi, tecavüz halinin tespiti veya durdurulması için bazı hukuki davaları açma imkânı mevcuttur.

• Telif hakkı ihlali halinde tecavüzün tespiti davası: Bir eser üzerindeki mali ve manevi hakların ihlal edilip edilmediğin tespiti için ikame edilen davadır.
• Telif hakkı ihlali halinde tecavüzün ref’i davası: Bir eser üzerindeki hak ihlallerinin ortadan kaldırılması için ikame edilen davadır. Bu davanın açılabilmesi için tasarım hakkı ihlalinin mevcut olması veya ihlalin etkilerinin devam ediyor olması gerekmektedir. Gerçekleşmesi muhtemel ihtimaller için bu davanın ikame edilme imkânı yoktur.
• Telif hakkı ihlali halinde tecavüzün önleme davası: Gerçekleşmesi muhtemel veya mevcut hak ihlallerin önüne geçilmesi amacıyla açılan bir davadır. Ref’i davanın aksine, olası hak ihlallerin önüne geçilmek istenmesi sebebiyle ikame edilmektedir.

Telif Hakkının İhlali Suçu ve Cezası

FSEK m. 71’de düzenlenen bir telif hakkının ihlali fiillerinin suç ve cezaları şe şekildedir:

• Hak Sahibinin Yazılı İzni Olmaksızın Kullanım: Bir eseri izinsiz olarak işleyen, çoğaltan, yayan, nakleden veya ticari saikle kullanan kişiler 1 yıldan 5 yıla kadar hapis veya adli para cezası almaktadır.
• Eserin Gaspı: Bir başkasının eseri kendi eseri gibi sunan kişi 6 aydan 2 yıla kadar hapis cezasıyla cezalandırılır. Söz konusu eserin dağıtılması veya yayınlanması halinde suçun alt ceza sınırı 5 yıl olup, ayrıca adli para cezası verilir.
• Kaynak Göstermeden Alıntı Yapma: Bir eserden kaynak göstermeden alıntı yaparak iltibas oluşturan kişi 6 aya kadar hapis cezasıyla cezalandırılmaktadır.
• Haksız Umuma Arz: Henüz umuma sunulmamış eseri, izinsiz olarak yayan kişi 6 aya kadar hapis cezasıyla cezalandırılmaktadır.
• Yanıltıcı Kaynak Gösterme: Yalan, yanıltıcı veya eksik bir şekilde eserden alıntı yapan kişi 6 aya kadar hapis cezasıyla cezalandırılmaktadır.
• Tanınmış Kişilerin İsmini Kullanarak Çoğaltma ve Yayma: Bir eseri, icrayı, fonogramı veya yapımı, bir kişinin tanınmışlığından faydalanarak, çoğaltan, dağıtan, yayan veya yayımlayan kişi, 1 yıldan 3 yıla kadar hapis veya adlî para cezasıyla cezalandırılır.

Eser Sahiplerinin Telif Haklarını Koruma Yöntemleri

Bir eser üzerinde telif hakkı korumaların başlaması için, eserin meydana getirilmesi için yeterlidir. Ancak, söz konusu eserin eser sahibine aidiyetinin ispatlanması gerekmektedir. Bu aidiyetin ispatlanmasının en pratik yolu umuma sunmadır. Ayrıca, eser sahiplerinin telif haklarını koruması için, Kültür ve Turizm Bakanlığı nezdinde ihtiyari tescil yoluna başvurmaları mümkündür. Detaylı bilgi için “Telif Hakkının Korunması” adlı makalemizi inceleyebilirsiniz.

Telif hakkı, bir eser üzerinde; eseri yayma, işleme, çoğaltma, ad belirtmeme gibi hakları kapsayan mali ve manevi hakların bütünüdür. Lisanslama ise, bir eser veya marka gibi sınai hakların devri için yapılan bir hukuki sözleşmedir. Lisanslama bir hak olmayıp, sözleşmeyle üçüncü kişiye fikri veya sınai hak üzerinde bazı haklar tanıyan bir hukuki işlemdir. Telif hakkı ise, eser sahibine münhasır hakları ifade etmektedir.