Vergi Zıyaı Nedir?

Vergi Zıyaı Nedir? Hali Hani Durumlarda Gerçekleşir?

Vergi ziyaı; mükellefin ve vergi sorumlusunun vergilendirme ödev ve sorumluluklarını eksik veya tamamen yerine getirmemesi sebebiyle ortaya çıkan vergi kaybına verilen addır. Öncelikle vergi zıyadan bahsedebilmek için mükellef ve vergi sorumlusu olmak gerekmektedir. Ayrıca, Vergi Usul Kanunu (VUK) m.341 hükmünde tanımlanan vergi ziyaından bahsedebilmek için şu hallerden birinin gerçekleşmesi gerekmektedir;

• Verginin zamanında tahakkuk ettirilmemesi,
• Verginin eksik tahakkuk ettirilmesi,
• Tahakkuk ettirilen verginin haksız yere iadesi,
• Haksız yere verginin iadesine neden olunması

Vergi zıyaı esas olarak verginin tam ve eksiksiz olarak tahakkuk ettirilmemesidir. Yukarıda bahsedilen durumlardan birinin gerçekleşmesiyle VUK m.341 uygulanır. Haksız olarak iade alınan verginin geri iade edilmesi ve sonradan beyanname verilmesi vergi ziyaınını ortadan kaldırmaz, ancak indirim sebebi olarak dikkate alınır.

Vergi Ziyaı Cezası Nedir? Vergi Zıyaı Suç mu Kabahat Mi?

Vergi ziyaı cezası, vergilendirme ödev ve sorumlukların yerine getirilmemesi sebebiyle karşılaşılan idari ve adli cezalardır. 3080 vergi ziyaı cezası, mükellefin vergi kaybına yol açması halinde kesilmektedir.

Peki vergi ziyaı suç mu kabahat mi? Vergi zıyaı, esas olarak VUK m.341 hükmünde bir kabahat olarak düzenlenmiş ve vergi kaybının önüne geçilmek istenmiştir. Ancak, vergi ziyanın VUK m.359 hükmünde düzenlenen kaçakçılık suçlarıyla birlikte sebebiyet verilmesi halinde hem bir suç hem de kabahat hali mevcuttur. Vergi zıyaı, günlük hayatta “vergi ziyaı suçu” olarak nitelendirilse de bir kabahat olup, sebebiyet verdiği hallere göre hem idari hem de cezai sorumluluklar doğmaktadır.

Vergi Zıyaı Cezası ile İlgili Mevzuat ve Hukuki Dayanaklar

Vergi hukukunda temel amaç vergi kaybının önüne geçilmek istenmesi olup, mükelleflere ödev ve sorumluluklar yüklenmiştir. Söz konusu ödev ve sorumluluklar, 213 Sayılı Vergi Usul Kanunu (VUK)’nda; neler olduğunu, yerine getirilme zamanı, getirilmemesi halinde uygulanacak yaptırımlar düzenlenmiştir.

Mükelleflerin VUK m.341 uyarınca vergi kaybına sebebiyet vermesi halinde hem idari hem de adli vergi cezaları öngörülmüştür. İdari cezalar, vergi kaybına oranla getirilen para cezalarıdır. Adli cezalar ise, vergi kaçakçılığı suçuyla birlikte vergi ziyanına sebep olunması halinde hapis ve adli para cezalarıdır. Ayrıca, VUK m.335 ve 336. Maddelerinde, bir fiiller birden fazla vergi ziayı ve suçlarına sebebiyet verilmesi halinde içtima hükümleri düzenlenmiştir.

Vergi Zıyaında Uygulanan Hukuki ve Cezai Yaptırımlar

Vergi zıyaında uygulanan cezalar:

• İdari para cezaları,
• Özel esaslara alınma gibi tedbirler,
• Hapis veya adli para cezaların bir bütünüdür.

VUK m.344/1 hükmünde vergi zıyaı cezası, vergi kaybına uğratılan cezanın bir katı olarak düzenlenmiştir. Ancak, VUK m.359 hükmünde yer vergi suçlarıyla birlikte vergi ziyaına sebep olunması halinde vergi kaybının üç katı kadar ceza uygulanmaktadır.

Vergi Zıyaının Cezasının Unsurları Nelerdir?

Vergi zıyaının unsurları, VUK m.341 hükmünün uygulanmasına sebebiyet veren maddi ve manevi unsurlar olarak ikiye ayrılmaktadır. Maddi unsur, vergi zıyaına sebebiyet veren davranışları ifade etmektedir.

Manevi unsur ise, vergi kaçakçılığı suçlarıyla birlikte vergi ziyaına sebebiyet verilmesi halinde önem taşımaktadır. Kabahat olarak sorumlu olunması için, maddi unsurun gerçekleşmesi yeterlidir, kişinin kastı veya ihmali olup olmadığına bakılmamaktadır. Ancak, cezai yargılama kapsamında kişinin kastı veya ihmali cezalandırılması veya ceza miktarında önem taşımaktadır.

Vergi Ziyaı Cezasına Sebebiyet Veren Haller (Maddi Unsur)

Vergilendirme Ödevlerinin Zamanında Yapılmaması veya Eksik Yapılması

Mükelleflerin zamanında yerine getirmemesi sebebiyle vergi ziyanına sebebiyet verdikleri başlıca vergi ödevleri;

• Defter ve belge tutma,
• İstenildiğinde defter ve belgelerin ibrazı,
• Ekim ve sayım beyanı,
• Beyanname vermek

VUK kapsamında yukarıda geçen ödevler haricinde mükelleflere birtakım ödevler getirilmiş ve yerine getirme zamanları belirtilmiştir. Söz konusu ödevlerin zamanında yerine getirilmemesi halinde vergi ziyaı kabahati işlenmektedir.

Mükelleflerin vergi ödevlerinin zamanında yerine getirmiş olmasına rağmen eksik yerine getirmesi sebebiyle vergi ziyaı doğmaktadır. Söz konusu hallere örnek olarak;

• Matrah gösterilmemesi veya matrah hesaplamasında hile yapılması,
• Defter ve belgelerin zamanında teslim edilse dahi eksik ve yanıltıcı olması

Kişisel Bilgilerde Gerçeğe Aykırı Beyan Verilmesi

Mükelleflerin evli veya bekar ya da çocuklarının olması vergi indirimi olarak yararlanmaktadır. Mükelleflerin söz konusu medeni hal veya aile durumu hakkında yanlış bilgiler vermesi, vergi ziyaına sebebiyet vermektedir.

Haksız Yere Vergi İadesine Sebep Olunması ve Diğer Haller

Vergi iadesi, yasal düzenlemelere göre tahsil edilen verginin daha sonra kısmen veya tamamen mükellefe iade edilmesidir. Haksız vergi iadesi ve diğer sebeplerle vergi ziyaına neden olan sebeplere örnek olarak;

• Teşvik koşulların sağlanmamasına rağmen sağlanmış gibi gösterme,
• Amortisman hesaplamasının yanlış yapılması,
• Sahte giderler göstermek

3 Kat Vergi Ziyaı Cezasına Neden Olan Vergi Suçları

VUK m.359’da yer alan vergi suçlarıyla birlikte vergi zıyanına sebep olunması halinde hem idari para cezası hem de cezai sorumluluk meydana gelmektedir. Ayrıca, mükellefe 3 kat vergi ziyaı cezası uygulanmaktadır. Söz konusu suçlar şunlardır:

• Defter ve Belgelerde Muhasebe ve Hile Suçu (VUK m.359/a-1): Matematiksel işlemlerinde yanlış yapılması, hesaplarda kullanılan rakamların yer değiştirilmesi bu suçun fiili olarak gösterilebilir. Söz konusu suçun failleri 18 aydan 3 yıla kadar hapis cezasıyla cezalandırılmaktadır.
• Gerçeğe Aykırı Hesap Açma (VUK m.359/a-1): Bu suç fiili iki şekilde gerçekleşmektedir:
• Gerçekte olmayan bir kişi adına hesap açılması veya
• Kişi gerçek olsa dahi açılan defterin yasal işlemlerle bir alakası olmamasıdır. Bu suçun failleri 18 aydan 3 yıla kadar hapis cezasıyla cezalandırılmaktadır.
• Çift Defter Tutma (VUK m.359/a-1): Elde edilen gelirlerin kayıtlarda görülmeyecek bir şekilde farklı bir deftere kaydedilmesi bu suçun fiiline örnek gösterilebilir. Söz konusu suçun failleri 18 aydan 3 yıla kadar hapis cezasıyla cezalandırılmaktadır.
• Defter, Belge ve Kayıtlarda Sahtecilik (VUK m.359/a-1): Düzenlenmesi ve tutulması zorunlu olan belgelerde sahtecilik yapılmasıdır. Örneğin, fatura bedelinin gerçeği yansıtmaması bu suça örnek gösterilebilir. VUK m.359/a-2 hükmünde18 aydan 3 yıla kadar hapis cezası öngörülmüştür.
• Defter, Kayıt ve Belgelerin Tahrif Edilmesi (VUK m.359/a-2): Ticari defter ve belgelerin tahrip edilmesi, yok edilmesi, değiştirilmesidir. Söz konusu suçun failleri 18 aydan 3 yıla kadar hapis cezasıyla cezalandırılmaktadır.
• Defter, Kayıt ve Belgeleri Gizlemek veya Sunmamak (VUK m.359/a-2): Vergi incelemesine konu olacak tutulması zorunlu olan defter ve belgeleri gizlemek veya sunmamak hem bir suç hem de vergi ziyaına sebebiyet vermektedir. Bu suçu işleyenler 18 aydan 3 yıla kadar hapis cezasıyla cezalandırılmaktadır.
• Sahte belge düzenlemek ve kullanmak (Naylon Fatura VUK m.359/a-2): Gündelik hayatta naylon fatura olarak da bilinen sahte fatura düzenlenmesi ve kullanılması bu suçun en çok karşılaşılan tipidir. Bu suçu işleyenler 18 aydan 3 yıla kadar hapis cezasıyla cezalandırılmaktadır.

Vergi Zıyaı İdari Para Cezası

Vuk m.344/1 hükmünde vergi ziyaının idari para cezasını, ziyaa uğratılan verginin bir katı olarak düzenlenmiştir.  6183 Sayılı A.A.T.U.H.K m.51’de amme alacakları için gecikme zammı 21 Mayıs 2024 tarihinden itibaren %4,5 olarak uygulanacaktır.

3 Kat Vergi Ziyaı Cezası Gerektiren Haller

VUK m.344/3 uyarınca, vergi suçlarıyla birlikte vergi ziyaı halinde uygulanacak ceza, kayba uğratılan vergi kayının üç katıdır. Örneğin; 1.000.000,00 TL bedelli bir sahte faturanın vergisi 200.000,00 TL olup, vergi ziyaı cezası 600.000,00 TL’dir. Bu rakama her ay %4,5 oranında gecikme zammı uygulanacaktır.

Vergi Ziyaında İştirak ve Uygulanacak Ceza

Vergi ziyaında iştirak, mükellefin vergi kaybına sebebiyet vermesine yardım eden kişileri ifade etmektedir. Mükellefe vergi ziyaı cezası kesilmesi için kusur gerekli değildir, vergi kaybının varlığı yeterlidir. Ancak, Kabahatlar Kanunu m. 14 uyarınca iştirak edene vergi ziyai cezası kesilmesi için, kasten vergi kaybına sebebiyet vermesi gerekmektedir. İştirak edene kesilecek vergi cezası mükellefe kesinlen kadardır.

Ticari, Zirai Veya Meslek Faaliyetlerin Bildirilmemesi Halinde Vergi Ziyaı Cezası

28/07/2024 tarihinde VUK m.344/4 hükmünde düzenlenen ek fıkrayla ticari faaliyetlerinin vergi dairesinin bilgisi dışında bırakılması durumunda ağırlaştırılmış vergi zıyai cezası uygulanacağı düzenlenmiştir. Bu kapsamda:

• Bir katı uygulanması gereken cezalar %50 arttırılmakta,
• VUK m.359’da yer alan suçlarla birlikte vergi ziyaı durumunda uygulanacak ceza miktarı vergi kaybı miktarının 4,5 katı olarak,
• İştirak edenlere uygulanacak uygulanacak ceza mşktarı %50 oranında arttırılmaktadır.

Birleşme ve Tekerrür Halinde Vergi Ziyaı Cezası

Mükellefin eylemi hem özel usulsüzlük hem de vergi ziyaına sebep vermişse, kanunen düzenlenmiş en ağır cezadan bir tanesi uygulanır. Mükellef her durumdan da ayrı ayrı ceza almamaktadır.

Vergi ziyaı cezası kesinleşmiş bir mükellef, 5 yıl içerisinde tekrar bir vergi kaybına sebebiyet vermesi halinde uygulanacak ceza %50 oranında arttırılır.

Vergi Ziyaı Cezasında İndirim Halleri

Beyannamenin Yasal Süresinden Sonra Verilmesi Halinde Vergi Ziyaı Cezası

VUK m.344/3 hükmü vergi ziyaı cezasında vergi beyannamelerin sonradan hukuka uygun verilmesi halinde %50 indirim hakkı uygulamıştır. Ancak bu indirim hakkından yararlanmak için şu iki koşulun gerçekleşmesi gerekmektedir;

• Kanuni süre geçtikten sonra beyanname verilmiş olması,
• Vergi incelemesine başlanılmamış veya matrah tespiti için takdir komisyonuna dosya sevk edilmemiş olmasıdır.

İzaha Davet Halinde Uygulanacak Ceza

İzaha davet, vergi dairesi tarafından inceleme başlatılmadan önce, vergi ziyaı olduğuna dair emarelerin varlığı halinde mükellefi açıklamaya davet etmesidir. İzaha davet sonrasında tarh ve tahakkuk edilen verginin 30 gün içerisinde ödenmesi halinde, vergi zıyai cezasından %80 oranında indirim uygulanır.

Kanun Yolarına Başvurmadan Vazgeçmede Vergi Ziyaı Cezası

Vergi ziyaı cezasına yönelik iptali dava açmış kişilerin kanun yoluna başvurma hakkından vazgeçmesi halimde;

• Davanın tamamen kaybedilmesi halinde cezanın %25,
• Davanın kazanıldığı ceza miktarının %75’i oranında indirim yapılmaktadır.

Vergi Zıyaı Cezasında Pişmanlık ve Islah Hükümleri

VUK m.370 hükmü mükellefin kanuna aykırı eylemini haber etmeleri halinde pişmanlık ve ıslah düzenlenmiştir. Söz konusu hüküm koşullarının yerine getirilmesi halinde mükellef hakkında vergi ziyai cezası ve vergi kaçaklığı suçları hükümleri uygulanmaz. Pişmanlık ve ıslah hükümlerinden faydalanmak için:

• Emlak vergisi hariç, vergi ziyaı ve suçlarını kendiliğinden haber etmesi,
• Haber verme sonrasında 15 gün içinde beyanname verme,
• Haber vermeden sonra ödenmemiş vergilerin 15 gün içerisinde ödenmesi gereklidir.

Vergi Zıyaı Cezasının Tespit Süreci

Vergi ziyanın varlığı halinde ceza kesme yetkisi idare ve ceza mahkemelerindedir. VUK m.365 uyarınca vergi müdürlükleri, vergi ziyanına sebep olunması halinde idari para cezası kesmektedir. VUK m.359 kapsamında vergi suçlarının söz konusu olması halinde Türk Ceza Kanunu kapsamında ceza verme yetkisi mahkemelere aittir.

Vergi ziyaı halinde idareler tarafından kesilen cezaların süreci;

• Bilgi toplama ve inceleme,
• Vergi incelemesi,
• Matrah farkının belirlenmesi,
• Vergi teknik raporunun hazırlanması ve cezanın belirlenmesi
• Mükellefe tebligat,
• Uzlaşma ve itirazdır.

Vergi Zıyaı Cezasında İtiraz ve Dava Süreci

Vergi ceza ihbarnamesi kendisine tebliğ edilen kişinin 30 gün içerisinde vergi ziyai cezasının iptali için dava açma hakkı vardır. Dava, cezayı kesen vergi dairesinin bulunduğu yerdeki vergi mahkemelerinde açılmaktadır.

Dava açılmadan önce vergi dairesine itiraz edilmesi mümkündür. Bu durumda vergi dairesinin 30 günlük cevap verme süresi beklenmesi gerekmektedir. Ancak, dava açma süresinin 20. Gününde başvurulmuşsa, 10 gün dava açma süresi kalmıştır. Aynı durum izaha davet durumları için de geçerlidir.

Vergi Zıyaı ile Usulsüzlük Arasındaki Farklar

Usulsüzlük cezası, mükelleflerin defter tutma, beyanda bulunma gibi sorumluklarının usulüne uygun yerine getirilmemesi amacıyla verilmektedir. Usulsüzlük cezasının amacı, vergi denetimini kolaylaştırmaktadır. Ancak, vergi ziyaı cezalarının amacı vergi kaybını önlemektedir. Vergi ziyaı cezalarında vergi kaybına uğratılan miktara göre ceza uygulanmaktayken; usulsüzlük cezalarında, ceza miktarları vergi miktarına bağlı değildir.

Vergi Ziyaı Hakkında Merak Edilenler

3 Kat Vergi Ziyaı Cezası Uzlaşmaya Girer Mi?

Vergi dairesi tarafından izaha davet veya pişmanlık hükümlerinden yararlandığı takdirde 3 kat ceza gerektiren hallerde 3 kat vergi cezası uzlaşmaya tabi olmaktadır.

Vergi Ziyaı Cezası Nasıl İptal Edilir?

Cezayı kesen vergi dairesinin bulunduğu yerdeki vergi mahkemelerinde dava açarak iptal edilme olanağı vardır.

Vergi Ziyaı Cezası Mirasçılara Geçer Mi?

Miras hak ve borçlarıyla bir bütün olarak mirasçılara geçmektedir. Mirasçılar vergi ziyaı gibi borçlardan da sorumludur.

Vergi Ziyaı Cezası Nasıl Ödenir?

Cezayı kesen vergi dairesine veya https://dijital.gib.gov.tr/ adresinden ödenmesi mümkündür.

Vergi Ziyaı Cezası İndirimi Ne Kadar?

Vergi incelemesi başlamadan önce izaha davet sonrası %50 oranında indirim uygulanmaktadır. Pişmanlık hükümlerinden faydalandığı takdirde indirim oranı %80’dir. Bahsi geçen indirimlerden farklı indirim koşulları da mevcuttur. Mükellef için en uygun olan indirim koşulunun değerlendirilmesi gerekmektedir.